Kalkolitik Çağ Anadolu’sunu anlattığımız yazılarımızda genel olarak Anadolu’daki insan nüfusunun arttığını söylemiştik. Kalkolitik çağın bittiği ve İlk Tunç Çağı’nın başladığı zamanda da bu durumun devam ettiğini görüyoruz. Bu nüfus artışının sebebi, Anadolu ikliminin giderek insan yaşamına daha da uygun hale gelmesi ve insanların artık teknolojik olarak ilerleme sağlaması ile hayatlarını idame ettirmesi kolaylaşmasıdır.
Bu durum insanların artık hali hazırda ürettiği malları nasıl olur da arttırabileceği hususunda düşünmesine yol açmıştır. Bu yüzden bu döneme geldiğimizde artık insanlar organize bir şekilde iş bölümü yapmaya başlamış ve ihtiyaç fazlası ürünleri saklamak için de depolama tesisleri yapmaya başlamışlardı. Bütün bunların yanı sıra bu depolanan malları da korunması gerekiyordu. Bütün bunların öncülleri Kalkolitik Çağın sonlarına doğru görülmeye başlanmıştı. Bunun en önemli nedeni ise tuncun artık kullanılmaya başlanmasıydı. Zira ekonomiyi belirleyen ve gelişmesine vesile olan en önemli şey madencilikti.
İlk Devletler Kuruluyor
Bildiğiniz gibi tunç, belirli bir oranda bakır ve kalay madenlerinin birleştirilmesi ile oluşan oldukça sağlam bir alaşımdır. Bu alaşımı oluşturabilmek için belirli bir düzeyde teknolojik bilgiye ve bu alaşımı oluşturacak ham maddeleri edinebilmek için de belirli düzeyde bir ticari bilgiye sahip olunması gerekiyordu.
Bütün bu organizasyonların oluşmaya başlaması, daha güçlü bir sosyal yapıya ihtiyaç duyulmasına neden olmuştu. Gerek teknolojik gerekse de sosyal gelişimini her toplumdan önce tamamlamış olan doğu toplumları bu yapıyı Anadolu’dan önce oluşturmuş durumdaydı. Mezopotamya’da ve Güneybatı İran’da Sümer ve Elma gibi devletler kurulmuştu.
Yazının Keşfi
Bu gelişmeler insanlık tarihinde çok önemli olan bir olayı da beraberinde getirecekti: Yazının keşfi. Yaklaşık olarak 4. Bin yılın sonlarına doğru ortaya çıkan yazı beraberinde birçok yeniliği getirdi. Bunlardan en önemlisi yazılı tarihin ortaya çıkmasıdır ancak o günün koşullarını göz önüne aldığımızda beraberinde getirdiği en büyük yenilik; ülkelerin birbirleri ile arasındaki ilişkini güçlendiren yönünün olmasıdır. Böylece önceki dönemlerde gördüğümüz üzere sadece kendi içerisinde gelişebilen ve homojenlik göstermeyen kültürlerin yerini, dışa daha açık kültürlerin oluşmasını izledi.
Bununla birlikte yazı insanların daya iyi örgütlenmesine ve toplum oluşturmasına vesile oldu. Bu gelişme, Anadolu’da sosyal sınıfların oluşmasına sebebiyet verecekti. Böylelikle ortaya çıkan yönetici sınıfı görkemli bir yaşantıya sahip olacaktı. Bununla birlikte Anadolu’daki yönetici sınıfın bu görkemli yaşamı, Mezopotamya ve diğer Doğu devletlerindeki yöneticilere göre halen daha ufaktı ve bölgesel özelliğini koruyordu. Bu durumun en büyük nedeni ise Anadolu’nun sahip olduğu coğrafi koşullardır.
Dönemi adlandırırken dönemi etkileyen en önemli etken olan Tunç alaşımının ismi kullanılmıştır. Zira bu alaşım ile daha etkili silahlar yapılmaya başlanmış ve sanat değeri daha yüksek daha özenli süs eşyaları yapılmaya başlanmıştır.
İlk Tunç Çağı oldukça genel hatları ile Anadolu’da 4. Binyılın sonları ila 3. Binyılın başlarında yaşanmıştır. Bu dönem genel olarak Geç Kalkolitik dönemde ortaya çıkan gelişmelerin daha da dallanıp budaklanması ile geçmiştir.
İlk Tunç Çağı Anadolusu
Bu dönemde doğu kültürlerinde yazı kullanılmaya başlansa da, bu gelişim henüz Anadolu’ya ulaşabilmiş değildi. Bu nedenle Anadolu gene homojen bir kültür yapısı göstermek yerine kültür bölgelerine bölünmüştü. Önce köyden kasabaya olan gelişim, bu dönemde kasabadan kente doğru gelişim göstermiştir. Bu kentlerin sınırlarını ise daha çok ovalar, dağlar, nehirler gibi coğrafi koşullar belirlemekteydi. Anadolu’nun batısında, ortasında ve güneyinde yer alan farklı kültürlere zıt olarak Doğu Anadolu’da homojen bir kültür görülmektedir.
Tunç çağının genelinde olduğu gibi İlk Tunç Çağı’da kendi içerisinde 3’e bölünmektedir:
- İlk Tunç 1
- İlk Tunç 2
- İlk Tunç 3
Kalkolitik Çağ’dan Tunç Çağına geçişte nasıl kesin bir şekilde kültür ve teknoloji değişimi görülmüyor; sadece var olan bilginin biraz daha geliştiğini görüyorsak bu evreler arasında da ani bir kültür ve teknoloji değişimi göze çarpmamaktadır. Dolayısıyla İlk Tunç Çağı Anadolu Kültürleri için kalkolitik dönemde ortaya çıkan kültürlerin bir devamıdır diyebiliriz.
İlerleyen yazılarımızda ise İlk Tunç Çağı Anadolu’sundaki önemli kültürlerini konu alırken bu kültürlerin yer aldığı yerleşim yerlerinin mimarisini, buralarda hüküm süren sanat anlayışını sizlere aktarmaya çalışacaız.
