Köşkhöyük
Çanak Çömlekli Neolitik dönemin doğuya doğru gidildikçe karşımıza çıkan yerleşim yerlerinden birisi, Niğde yakınlarındaki Köşkhöyük’tür. Aslında çağdaşlarına göre biraz küçük bir yerleşim yeri olsa da kazı çalışmalarında gün yüzüne çıkartılan ilginç küçük buluntuları ile oldukça dikkat çekici bir yerleşim alanıdır.
Höyükte yapılan kazı çalışmalarında açığa çıkan yapı katlarının en altında tamamen taş örgü sistemi ile yükseltilmiş ve birkaç kez sıvanmış duvarlar bulunmuştur. Çağdaşları gibi megaron benzeri dikdörtgen planlı, bazen de yuvarlak planlı yapıların ortalarında ele geçen fırın ve tandırların yanında, magazin küpleri, taş kaplar ve kapı mil taşları yapılan kazılarda gün ışığına çıkartılmıştır. Yapıların bazılarında kerpiçten yapılmış sekiler vardır. Bu sekilerden birisinin üzerinde 24 – 26 yaşlarında öldüğü düşünülen bir kadına ait olan kafatası bulunmuştur. Bu kafatası, yumuşak et dokuları kemikten ayrıldıktan sonra kil – alçı karışımı bir madde ile sıvanmış, gözlere siyah taşlar konmuş, koyu kırmızı renk veren bir aşı boyası ile boyanmıştır. Şu haliyle bir maske görünümü alan bu kafatası yüksek ihtimalle kült törenlerinde kullanılıyordu.
Bu kült büyük ihtimalle çağdaşları yerleşim yerlerinde görülen ata kültü ile alakalıydı. Ataları ile hep bir arada olmak isteyen dönem insanları, böyle bir yol bularak ataları ile birlikte yaşamayı uygun görmüşlerdi. Onların ruhlarının kendilerini koruduğunu ve kendilerine yol gösterdiğini düşünürlerdi. Bu yerleşmede de ölüler yerleşim alanına bir küp içinde, ya da basit çukurlara gömülürdü.
Seramik kapları ise el yapımı, siyah ve koyu gri renkte ve monokromdur. Bu kapların en dikkat çekici özelliği ise boğa, inek, eşek, insan, kaplumbağa gibi figürler ile kabartmalı bir şekilde bezenmiş oluşudur. Bu çevresindeki çoğu yerleşim yerinden Köşkhöyük’ü ayırır. Bunun yanı sıra ana tanrıça kültü burada da devam etmektedir. Şişman ve büyük göğüslü tanrıça figürinleri bol miktarda yapılan kazılarda ele geçmiştir.
Alet ve silah teknolojikleri ise çoğunlukla volkanik camdan elde edilmiş olsa da taş ve kemikten imal edilen aletleri de kullanmışlardır. Bu aletler, kap kacaklar ile birlikte mezar armağanı olarak kullanılırken, mermer bilezik, istiridye kolye ve Ana Tanrıça figürinleri diğer mezar armağanlarındandır.
Tepecik Höyük
Köşkhöyük ile hemen hemen aynı özellikleri taşıyan gene Niğde yakınlarında bulunan Çiftlik kasabasındaki Tepecik Höyük, 3 yapı katı içermektedir. Bu yapı katlarının en altında taş temelli yapılar bulunur. Gene dikdörtgen ve kare planlı olan bu yapıların ortalarında tandır ve fırın bulunur. Bunun yanı sıra büyükbaş hayvanlar ile insanlara ait yüksek kabartmalarla bezenmiş seramik kaplar da bulunmuştur.
