Nevali Çori Höyüğünün güney kısmında, Şanlıurfa ilimizin güneydoğusunda bulunan bir başka buluntu yeri olan Göbeklitepe, Seramiksiz Neolitik Çağ hakkında bize çok önemli bilgiler vermekte, Anadolu tarihi açısından da çok önemli bir yer tutmaktadır.
Harran Ovası’nın kenarında bulunan bu yerleşim, Germiş dağları üzerine kurulmuştur. Burası aslına bakılırsa bir yerleşim yerinden daha çok kutsal bir alan olarak karşımıza çıkar. Nevali Çori’den çok daha büyük bir alanı kaplayan bu kutsal alan, tarihin bilinen kutsal alanıdır. Bu özelliği ile Türkiye ve Dünya tarihi açısından çok önemli bir yere oturan Göbeklitepe’de kazılar yıllardır Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından yürütülmektedir.
Tarihin Bilinen İlk Kutsal Alanı: Göbeklitepe
Almanların yaptığı bu kazılar sırasında açığa çıkan iki yapı oldukça ilginçtir. Uzunlukları 3 metreyi geçen, T biçimli taşlardan yapılmış ve olasılıkla insanların idealize edilmiş şekilleri olan bu taş payeler büyük ihtimalle kutsal alanda kült ile ilgili bir işlevi üstleniyorlardı. Bu yapılardan günümüze daha yakın tarihli olanı ise “aslan payeli yapı” olarak literatüre geçmiştir. Megaron benzeri dikdörtgen bir yapıya sahip olan bu yapının tabanı nemden ve rutubetten korunmak adına terazzo adı verilen ve çok sert bir hammadde olan bir madde ile sıvanırdı. Ana salonun içinde de gene T şekilli dört paye bulunur. Bu payelerin hem çatıyı destekleme hem de kült ile ilgili görevleri olduğu düşünülmektedir. Doğu kısmında bulunan iki payenin üzerinde, arka ayakları üzerinde yükselen, şaha kalkmış durumda aslanlar tasvir edilmiştir.
Arkeologlar burada yaptıkları kazılar sonucu açığa çıkardıkları insan isketlerini Karbon 14 yöntemi ile tarihlenmesi amacıyla kimyacılara gönderdiler. Kimyacıların bu testlerden elde ettikleri sonuç yerleşimin yaklaşık İ.Ö. 10 000’e kadar gittiğini göstermektedir. Bu durumda Göbekli Tepe bilinen ilk kutsal alan ya da açık hava tapınağı olması dolayısıyla da oldukça büyük bir önem taşımaktadır. Günümüzde kazı çalışmaları Alman Arkeoloji Enstitüsünden Klaus Schmidt tarafından devam ettirilmektedir.
