TÜRKİYE CUMHURİYETİNDE TEK PARTİLİ VE ÇOK PARTİLİ DÖNEM

Mehmet Sabri CİHAN 15.7k Görüntüleme
4 Dk Okuma

     Türkiye Cumhuriyeti'nde ilk partili rejim 4 Eylül 1923 tarihinde Halk Fırkasının kurulması ile başlamıştır. Partili dönemin başlamasının sebebi hem halkın devlet üzerinde söz sahibi olmasını sağlamak, hem de demokrasi yolunda büyük bir adım atmaktır. Bu dönem içerisinde kurulan tek parti büyük önder Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu Halk Fırkasıydı ve devlet yönetiminde bu parti görev alıyordu. O dönem içersinde 2. bir parti kurulması yasaktı. Çünkü yeni yıkılan Osmanlı Devleti'nin bazı yandaşları partilerde yer alarak demokrasiyi engellemek adına eylemler yapabilirlerdi. Bu yüzden de yaklaşık 1 yıl boyunca tek partili dönem yaşanmıştır. Her ne kadar formalite icabı parti seçimleri yapılsa da tek parti olmasından dolayı her seferinde devlet yöntemine Halk Fırkası seçilmiştir. Bu dönemde seçim yapılmasının tek sebebi halkın devlet ile olan bağlantısını sağlamak ve halkı devlet üzerinde söz sahibi yapmaktır. 

     Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk demokrasinin tam anlamıyla oluşması için çok partili rejimin şart olduğunu düşünüyordu. Çünkü halkın istediği partiyi seçerek partilerin halkın sözlerini yansıtmasını istiyordu. Bu yüzdende 1924 yılında çok partili rejimi gerçekleştirmek adına girişimler başlanmıştır. Bu zamanlarda Kurtuluş Savaşında büyük işler başarmış Ali Fuat Cebesoy, Kazım Karabekir, Refet Bele, Rauf Orbay ve Adnan Adıvar 17 Kasım 1924 tarihinde Cumhuriyet Halk Fırkasındaki görevlerini bırakarak Türkiye Cumhuriyetinin ilk 2. Partisini kurmuşlardır. Bu partinin adı Terakkiperver Fırkasıdır. Bu dönemde Osmanlı Devleti'nin daha yeni yıkılmış bir devlet olmasından ve halkın içindeki bazı grupların Osmanlı Devletini yeniden kurmak istemeleri onları bu fırkaya yönlendirmiştir. Aynı zamanda Terakkiperver Fırkasının  “Dini İnançlara saygılıdır.” sloganı kısa bir süre içersinde kapatılmasına sebep olmuştur. Terakkiperver Fırkası'nın kapatılması ile Türkiye Cumhuriyeti tekrardan tek partili döneme girmek zorunda kalmıştır.

     Uzun bir süre boyunca süren tek parti rejimi Atatürk'ün en yakın arkadaşlarından biri olan Fetih Okyar’dan yeni bir parti kurmasını istemesiyle birlikte son bulmuştur. Fetih Okyar da demokrasinin gelmesi amacıyla 12 Ağustos 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurmuştur. Fetih Okyar kurmuş olduğu bu fırkada laikliği ve demokrasiyi ilke olarak göstermiştir. Fakat bu ilkeye rağmen tekrardan din ile yönetilmek isteyen bazı kişilerin parti içersinde milletvekili olmayı başarmıştır. Yapılan seçimlerde Serbest Cumhuriyet Fırkasının, Cumhuriyet  Halk Fırkasına göre daha çok oy alması ile yönetime geçmiştir. Fetih Okyar partisinde olan olayların sonunu iyi görmediğinden kendi isteği ile partiyi kapattırmıştır. Bu fırkadan sonra ise tekrardan tek partili dönem başlamıştır. Aradan bir süre sonra ulu önder Mustafa Kemal Atatürk vefat etmiştir.

     Atatürk’ün ölümünden 7 yıl sonra tekrardan çok partili döneme geçmek istenmiş ve  Nuri Demirdağ tarafından 1945 yılında Milli Kalkınma Partisi kurulmuştur. Bu partide diğer partiler gibi başarısız olmuş ve kısa bir süre içersinde kapatılmıştır. Bu partinin kapatılmasından 1 sene sonra Cumhuriyet  Halk Fırkasından atılına Adnan Menderes, Celal Bayar, Fuat Köprülü, Refik Koraltan tarafından Demokrat Parti kurulmuştur. Demokrat Partinin kurulmasıyla birlikte artık tek partili dönem tamamıyla bitmiş ve çok partili döneme başlanmıştır. Yapılan ilk seçimlerde Cumhuriyet  Halk Fırkası kazanmış ve bir süre daha yönetimde yer almıştır. İkinci seçimlerde ise ciddi bir fark ile Demokrat Parti yönetime geçmiştir. Demokrat Parti 1960 yılında çıkan darbe yüzünden yönetimden indirilmiştir. Aynı zamanda Demokrat Partinin kurucularından Adnan Menderes idam edilmiştir. Bunun üzerine iktidara farklı partiler gelmiştir. Günümüzde de 10’dan fazla parti yer almaktadır. Bundan yola çıkarak çok partili dönemin şu anda yürürlülükte olduğunu rahatlıkça söyleyebiliriz. Şu anda ise yönetimde yer alan partinin adı Adalet ve Kalkınma Partisidir. 

Bu İçeriği Paylaşın
Yorum bırakın

Bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

Exit mobile version