Abdülhamid döneminde bürokrasiden eğitime birçok alanda yenilikler yapıldı. Bu yeniliklerin baş aktörü, Abdülhamid'di. Abdülhamid, devletin toparlanması ve eski ihtişamına kavuşması için sayısız adım attı.
Abdülhamid padişah olduktan sonra Dolmabahçe Sarayı'nı tercih etmeyerek Yıldız Sarayı'na yerleşti. Bab-ı Ali'deki tüm devlet işlerini de buraya aktardı. Yıldız Sarayında alanında uzman bürokratlardan oluşan bir danışma ekibi kurdu. Bir karar alacağı zaman bu ekibe danışır ve görüş alırdı. Bu ekipte Derviş Paşa, Şakir Paşa ve Agop Paşa vardı. Gerektiğinde dışarıdan da uzman görüşlerine başvurur ve bu görüşlere büyük önem verirdi. Onların görüşlerini titizlikle incelerdi.
Abdülhamid, memur kadrosunda da önemli değişikliklere gitti. Devlet içindeki bütünlüğü koruyabilmek adına farklı milletlerden kişilerin memur olmasına özen gösterdi. Bir zaman sonra İttihatçılar bu politikayı çokça eleştirecekti…
EĞİTİM REFORMU
Osmanlı tarihindeki “en ciddi” eğitim reformları, Abdülhamid'le birlikte başlar. Onun zamanında çok sayıda okul açıldı. İstanbul'daki rüştiyelerin (Ortaöğretim kurumlarının) sayısı 76'ya ulaştı. Bunların 33'ü resmi, 39'u özel, 4'ü ise askeriydi. İstanbul dışındaki rüştiyelerin sayısı da azımsanmayacak bir rakama ulaşmış ve 619 olmuştu. İdadilerin (Lise kurumlarının) sayısı ise 93'ü resmi, 11'i özel, 5'i de askeri olmak üzere 109'du. Yurdun dört bir yanında yeni yeni okullar inşa edilmişti.
YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA YENİLİKLER
Yükseköğretim kurumları sayı bakımından arttırıldı, kaliteleri ise üst düzeye çekildi.
-
31 Ağustos 1900 tarihinde Darülfünun-ı Şahane kuruldu. Burada devrin koşullarına uygun modern bir eğitim veriliyordu.
-
17 Haziran 1880'de Mekteb-i Hukuk açıldı. Batı Hukuku'nu içeren dersler verildi. Bu okul, bugünkü İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nin temelini oluşturmuştur.
-
1889 yılında Mülkiye Baytar Mektebi açıldı. (NOT: Milli şair Mehmet Akif Ersoy da bu okula kayıt yaptırmış ve buradan birincilikle mezun olmuştu.)
-
1 Ocak 1882'de Sanayi-i Nefise Mekteb-i açıldı. Bu okul günümüzde Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi olarak eğitim hayatına devam etmektedir.
MEKTEB-İ MÜLKİYE'DE REFORM
Abdülhamid, Mekteb-i Mülkiye'de (Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi) önemli düzenlemeler yaptı. Bu okula çok büyük önem vermişti. Buradaki başarılı öğrencileri saraya aldı. Osmanlı bürokratlarının eğitimli insanlardan oluşmasını amaçlıyordu.
AŞİRET MEKTEBİ
Abdülhamid'in 1892 yılında -bugün Kabataş Erkek Lisesi'nin bulunduğu binada- Aşiret Mektebi'ni kurması eğitim alanındaki bir başka reformuydu. Bu okulun öğrencileri, Arap coğrafyasındaki aşiret liderlerinin çocuklarıydı. Abdülhamid, gelecekte aşiretlerinin liderleri olacak bu çocukların eğitimini üstlenerek ileride devlete bağlı olmalarını amaçladı. Uzun vadeli bir politika da olsa gayet akılcı bir düşünceydi.
Abdülhamid, devletin ekonomik olarak zorlandığı bir dönemde gelirlerin büyük çoğunluğunu eğitime harcamıştı. Devletin ayakta kalmasını sağlayacak yegane gücün eğitim olduğunu düşünüyordu. Bu okullardan yetişen kuşağın büyük bir bölümü başarılı bir yönetici ya da asker oldu. Cumhuriyet'in kurucusu kadrosunun hemen hepsi bu okullardan mezun oldu.
SOSYAL DAYANIŞMA VE YARDIMLAŞMA
Abdülhamid'in önem verdiği bir diğer konu, sosyal dayanışma ve yardımlaşma işleriydi. Sosyal devlet bakımından önemli atılımlar yapıldı. Bugün bile varlığını sürdüren Darülaceze 1895'de açıldı. Bura, kimsesizlere ve yardıma muhtaçlara yönelikti. Bunun dışında, yardıma muhtaç kimselere aylık maaş ödendi.
Abdülhamid, kızı Hatice Sultan'ı 1898'de kaybetmişti. Kızının ölümü onu derinden etkilemişti. Bu yüzden de, 1899'da Hamidiye Etfal Hastanesi'ni açtı. Bu hastane, çocuk hastanesiydi ve dönemin tüm modern teknik cihazlarıyla donatılmıştı. Hamidiye Etfal Hastanesi, günümüzde Şişli Etfal Hastanesi adıyla işlevini sürdürmektedir.
ÜLKENİN DÖRT BİR YANINA YAPILAN DEMİRYOLLARI
Demiryolları, onun zamanında önemli gelişmeler kaydetti. Yurdun dört bir yanında demiryolu yapıldı. Konya, Afyon, Eskişehir, Bursa, Hicaz gibi birçok noktada demiryolu yapıldı. Bu demiryollarından Milli Mücadele döneminde çokça faydalanılmıştı ve bunların büyük bir bölümünü bugün hala kullanmaktayız.
Görüleceği gibi Abdülhamid'in yaptığı yenilikler, açtığı kurumlar, kurduğu altyapıların büyük bir bölümü günümüzde hala varlığını sürdürmekte.
