KANUNİ DÖNEMİ HİND DENİZ SEFERLERİ NEDEN BAŞARISIZ OLDU?

Hind Deniz Seferleri    1538 – 1553

     

Kanuni sultan Süleyman (1520 – 1566)  Osmanlı tahtına oturur oturmaz batı ağırlıklı fetih politikasına başladı. Babası Yavuz’un aksine onun amacı, tüm Avrupa’yı fethetmekti. Kanuni Macaristan’ı aldıktan sonra Dünyanın dört bir yanında at koşturmaya başladı. Avusturya’ya diz çöktürdü, Fransuva’yı kurtardı, Macaristan’ı kendine bağladı, İran vilayetlerini ele geçirdi. Irak topraklarını kendi eyaleti yaptı. Gücünün doruğundayken canını sıkan gelişmeler yaşanmaya başladı. Hind sahillerindeki Müslüman devletlerden yardım çığlıkları duyuluyordu. 16. yüzyılda Coğrafi keşiflerin en tantanalı olduğu dönemde Portekizliler Hind sahillerini adeta arka bahçeleri yapmışlardı. Portekizlilerin, Hind Okyanusu sahillerinde bulunan Müslüman şehirleri yağmalaması, Memlukların bu yağma hareketlerine sessiz kalması Kanuni’yi derinden üzüyordu. Gücerat Devleti sürekli elçiler yollayarak Portekizlilerle başa çıkamadıklarını, İslam dünyasının lideri konumundaki Kanuni’nin kendilerini kurtarması gerektiğini dile getiriyorlardı. Kanuni divanını topladı ve Hind seferine çıkmaya karar verdi.

 

Hind Deniz seferlerinin Nedenleri

 

• Hint Denizinin Portekiz’in eline geçmesi
• Gucerat devletinin ve yerel Müslüman devletlerin yardım istekleri
• Portekiz korsanlarının Müslüman tüccarların gemilerine saldırması
• Hicaz Bölgesinin tehlike altında olması

 

Hind Deniz Seferi Rotası

     Aslında Osmanlı Devleti’nin, Akdeniz’de gerçekten büyük bir deniz filosu bulunmaktaydı. Ancak bu gemileri Akdeniz’den Kızıldeniz’e geçirmek[1] oradan da Hindistan’a gitmek imkânsızdı. Bu nedenle Süveyş tersanelerinde gemi yapımına başlandı.

 

Hind Deniz Seferlerinin Gelişimi

     

Osmanlı donanması, Hindistan’a toplamda 4 sefer düzenledi. 1. sefer Hadım Süleyman Paşa komutasında, 2. Sefer Piri Reis Komutasında, 3. Sefer Murat Reis Komutasında, 4. Sefer Seydi Ali Reis Komutasında yapıldı.

1.    Sefer Hadım Süleyman Paşa

Bu seferde Süveyş’te yapılan 76 gemi ile yola çıkıldı. Hadım Süleyman Paşa Yemen ve Aden bölgesinin bir kısmını fethettikten sonra Gucerat Devleti sınırlarına gitti. Ancak Gucerat Beyi ölmüş yerine oğlu geçmişti. Yeni Gucerat Beyi ise Portekizlilerle anlaşmışt.ı Dolayısıyla bu sefer boş yere yapılmış oldu. Askerin maneviyatı bozuldu, kuşatılan Portekiz kaleleri alınamadı.  Hadım Süleyman paşa azledildi.

2.    Sefer Piri Reis Seferi 

     Bu seferde Piri Reis 90 yaşına yaklaşmıştı. Gerçekten parlak bir Kaptan-ı derya idi saygı görüyordu. Ancak bu sefer onun sonunu hazırlayacaktı. Seferin amacı Kızıldeniz’deki Portekiz etkinliğini bitirmekti.  Sefer amacına ulaştı. Kızıldeniz’den Portekizliler atıldı. Hürmüz adası da fethedildi. Fakat Piri Reis, Portekiz’in büyük bir donanma ile baskına geldiğini duyunca, 3 gemiyi yanına alarak, başkente dönmeye karar verdi. Onun bu kararı idam edilmesine neden oldu. Bu sefer esnasında şu anki İran yönetiminde bulunan ve stratejik öneme haiz Hürmüz boğazı kontrol altına alınmıştı.

 

3.    Sefer  Murat Reis 

     Murat Reis de Portekizlilere karşı üstünlük sağlayamadı. Piri Reis’in bıraktığı donanmayı geri getirme görevini başaramadı ve o da Hadım Süleyman Paşa gibi azledildi. 

4.    Sefer  Seydi Ali Reis 

     Son Hind Kaptanı Seydi Ali Reis oldu. Nispeten başarı sağlayan Portekizlilere galebe çalan  Seydi Ali Reis, Murat Reis’in alamadığı donanmayı körfezden çıkarmayı başardı ancak Umman bölgesinde aşırı fırtına onu Hindistan sahillerine attı. Bu arada iki Portekiz donanmasını da savuşturmayı başarmıştı. Düşmanı yenen, fırtınaya yenilen kaptan Hindistan sahillerine güç varabildi. Denizden dönme ümidi kalmayan kaptan, askerlerinin bir kısmını Hindistan'da bırakarak, Yeni Delhi Sultanlığı ve Gücerat Devleti’nin ihsanlarıyla kara yolundan İstanbul’a dönmeyi başardı. Hindistan – İstanbul yolculuğu esnasında başına gelenleri de Miratül Memalik adlı eserinde yazdı.

     Hind Deniz Seferleri başarılı olamadı. Sonradan bir sefer daha yapıldı. Bu seferin amacı Açe Sultanına yardım etmekti, ancak bu seferdeki görevli gemiler, Özdemiroğlu Osman Paşa’nın fethettiği Yemen bölgesinde çıkan isyanı bastırmakta kullanıldılar.

 

Hind Deniz Seferleri Neden Başarısız Oldu?

 

·    Osmanlı gemilerinin Süveyş’te çok dikkatli yapılmaması

·    Gemilerin okyanusa dayanıksız olması

·    Yardım isteyen devletlerin Osmanlı donanmasına yardım etmemesi

·   Kazanmaya ve ganimet almaya alışkın Osmanlı askerinin, sefer sonunda eline bir şey geçmeyeceğini bilmesi ve durumun askerin isteğini kırması

·    Portekiz donanmasının çok güçlü olması

·    Bölgenin Osmanlı komutanları tarafından çok iyi tanınmaması

·    Bazı komutanların yanlış stratejileri

 

     Hind Deniz Seferleri Başarısız olsa da klasik dönem Osmanlı hâkimiyet anlayışının bir göstergesi olarak takdire şayan bir seferler dizisidir. Yemen bölgesinin ve Afrika’nın ortalarına kadar Osmanlı hâkimiyetinin yayılmasını sağlamıştır.