Bir bireyin gelişimi gerçekleşirken belli aşamalardan geçmesi gerekir ve gelişimin belli ilkeleri vardır. Bir çocuğu gözlemleyiniz ya da çocuğunuz varsa, onun gelişim aşamalarını düşününüz. Gelişimin ilkeleri şu şekildedir:
- Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur. Çocuklar doğduklarında kocaman kafaları vardır vücutlarına göre. Bu belli bir süre böyle devam eder. Bir bireyin öncelikle iç organları gelişir ve daha sonra dış organlar gelişir. Kolların, bacakların, parmakların ve bu gibi organların gelişimi daha sonra oluşur.
- Gelişim hızı her yaşta faklıdır. Bir bireyin en hızlı büyüdüğü dönem anne karnında olduğu dönemdir. Bunun dışında 1. yılda gelişim açısından büyük bir dilimi oluşturmaktadır. İlk yıl içinde aylara göre dağılım bile farklılık göstermektedir. Bir bebeğin 0 – 6 ay arasındaki gelişimiyle 6 – 12 ay arasındaki gelişimi farklıdır.
- Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Benim çocuğum 9 aylıkken yürüdü; fakat Ayşe’nin çocuğu 12 aylık hala yürüyemiyor. Acaba kalça çıkıklığı mı var çocukta, yoksa gelişimi benim çocuğumdan geri mi? şeklinde bir kıyaslamaya girilmemelidir; çünkü her birey kendine özgüdür ve bireysel farklılıklar vardır. Gelişim dönemlerinde söylenilenlerin çoğu genellemedir ve bu genellemeler kendi çocuklarınıza göre esnetilebilirdir.
- Gelişme, genetik ve çevresel değişkenlerin karşılıklı etkileşiminin ürünüdür. Bebekler dünyaya gelirken anne ve babadan aldıkları belirli genetik kodlara sahiptirler. Genetik özellikleri çevresel etkilerle desteklenerek gelişim gerçekleşir. Sadece kalıtım etkili değildir, bir çocuğun gelişiminde eğer öyle olsaydı kardeşlerin birçoğunun özellikleri çok benzer olurdu. Çevrenin gelişime etkisinin en iyi görüleceği bireyler çift yumurta ikizleridir. Çift yumurta ikizlerini farklı bölgelerde ve farklı şekillerde beslerseniz, ikizler arasında fazlaca farklılık olacaktır.
- Gelişim süreklidir, yani yaşam boyu devam eder. Gelişimin durağı yoktur. 18 yaşına geldim artık gelişim olmaz diye bir durum söz konusu değildir.
- Gelişim genelden özele, bütünden parçaya doğrudur. Genelden özele durumunu şu şekilde anlatmaya çalışalım. Önce çocuk bir nesneyi almak için tüm vücuduyla o nesneye yönelir, daha sonra kolunu uzatır ve en sonunda eliyle almayı dener o nesneyi ve böylelikle bunu öğrenmiş olur.
- Gelişim bütün halinde gerçekleşir. Bir gelişim durumu bir başkasını etkiler. Örneğin; zihinsel gelişimin dil gelişimini etkilemesi.
- Gelişim gerçekleşirken kritik dönemler vardır. Belli dönemlerde çocuklar belli kazanımları sağlar. Kritik dönemlerde öğrenilecek şeyler öğrenilemediğinde onu öğrenmek oldukça güçtür. Örneğin; tuvalet alışkanlığının kazanılması.
