Altı şapkalı düşünme tekniği Edward De Bono tarafından yazılmış bir kitaptır. Bu kitap 1985 yılında yayınlanmıştır. Edward De Bono düşüncelerin belli bir sıra içinde geliştirilmesi gerektiğinden bahseder. Bunun için oluşturduğu altı şapkası vardır. Bu şapkaların her biri farklı özelliktedir. Şapkalar kullanılarak daha yaratıcı düşünceler ortaya konulabilir.
Bono’nun şapkalarını ve bu şapkaların renklerini, görevlerini, bu şapkalarla ne gibi sorulara yanıt bulabileceğimizi yazalım:
BEYAZ ŞAPKA
Beyaz şapka yanlı olmamak anlamına gelmektedir. Nesnel olabilmeyi öneren şapkadır. Beyaz rengin özelliğini düşünelim, sadelik vardır. Beyaz şapka tekniği de bu şekildedir. Neye ihtiyaç var ise, değerlendirme yapmanız gerekiyor ise, beyaz şapkayı kafaya takmak ve ona göre düşünceler geliştirmek gerekir.
Beyaz şapkayı taktığımızı düşünelim ve bununla ilgili birkaç soru yazalım:
- Düşünce için gerekli bilgiler neler?
- Düşüncemizi geliştirmemiz için bizim sahip olduğumuz yargılar, bilgiler nelerdir?
- Daha fazla bilgi olmalı mı çözümü kolaylaştırmak için?
KIRMIZI ŞAPKA
Kırmızı şapka duyguların ön plana alındığı şapkadır. Kırmızı rengin kullanıldığı bütünleştiği yerleri düşünelim; çizilen kalpler, sevgi ile ilgili yapılmak istenen her şeyde ya da tutku olan birçok olayda kırmızıya yer verilir. Düşünme tekniğinde de kırmızı şapka sayesinde tutkuları, duyguları, öfkeleri, korkuları, vs açığa çıkaran sorular sorarak düşüncenizi genişletirsiniz.
Kırmızı şapkayı taktığımızı düşünelim ve bununla ilgili birkaç soru yazalım:
- Bu düşünce içimden geçerken neler hissettim?
- Benim duygularım nasıl harekete geçebilir?
- Düşüncenin bende uyandırdığı duygular ne kadar değişebilir ve bu durum iyi mi, kötü mü?
SİYAH ŞAPKA
Siyah şapka içinizde bulunan olumsuzlukların açığa çıkmasını sağlar. Siyah renk genellikle kötü duyguları çağrıştırır. Örneğin; karanlık olması durumu. Karanlık bir çok birey için ürkütücüdür ve karanlıkta kalmak can sıkıcıdır. Şapka olarak siyah şapkanın özelliği eleştiridir. Siyah şapka doğruları da yanlışları da eleştirir ve bu eleştiriler doğrultusunda seçimi bireyin yaratıcılığına bırakır. Siyah şapka eleştirilerinde tarafsızlığını korur.
Siyah şapkayı taktığımızı düşünelim ve bununla ilgili birkaç soru yazalım:
- Bu konuyu kabul edersem ardından gelecek olanlar neler?
- Düşüncem mantık çerçevesinde mi?
- Düşünürken ve isterken hangi hataları yapıyorum?
SARI ŞAPKA
Sarı şapka olumluluk demektir. Düşüncenizle ilgili pozitif durumların açığa çıkmasında yardımcı olur. Sarı renk aydınlığın temsilcisidir ve bu durum bireylerin kendilerini iyi hissetmelerini sağlar. Sarı şapkayı güneş ile özdeşleştirebiliriz. Sarı şapkada düşüncelerin hep iyi yönü ortaya çıkmaktadır. En önemli özellikleri arasında yaratıcı, yapıcı oluşu yer alır. Düşüncelerin dayanakları güçlüdür.
Sarı şapkayı taktığımızı düşünelim ve bununla ilgili birkaç soru yazalım:
- Düşüncemde iyi ve güzel yönler nelerdir?
- Düşüncelerimin iyi yöne aktarılması için neler yapabilirim?
- Olumlu ve pozitif düşünerek kazanacaklarım neler?
YEŞİL ŞAPKA
Yeşil şapkanın özelliği enerjik olması ve yaratıcılığı ön plana çıkarmasıdır. Yaratıcı olması orijinal ve yeni yeni fikirlerin ortaya çıkışını sağlar. Yaratıcı düşünmenin en önemli getirisi kalıp dışına çıkabilmeyi başarabilmenizdir. Size öğretilen belli düşünceler vardır ve yeşil şapkayı taktığınız zaman göreceksiniz sadece belli kalıplarla yetinmenin düşüncelerinize ket vurduğunu.
Yeşil şapkayı taktığımızı düşünelim ve bununla ilgili birkaç soru yazalım:
- Düşüncelerim yeterli farklı çıkış kapısı var mı?
- Yeterince yaratıcı düşünebiliyor muyum?
- Mesela zor bir durumdayım ayakkabım sayesinde nasıl kurtulacağım?
MAVİ ŞAPKA
Mavi renk denizi çağrıştırır. Deniz serinlik verir ve sıcak yaz günlerinde birçok insanın rahatlamasını sağlar. Şapkalardan mavi şapka da deniz görevi görür. Mavi şapka düşüncenizi kontrol eder ve nasıl bir sonuca ulaşabileceğinizi gördüğünüz son aşamadır.
Mavi şapkayı taktığımızı düşünelim ve bununla ilgili birkaç soru yazalım:
- Düşüncemin ilk hali ve son hali ortada bu durumdan sonrası için ne yapılabilir?
- Düşüncelerime ek olarak başka bir şey var mı?
