Sosyal psikolog, insanların davranışlarının sosyal çevrelerinden büyük ölçüde etkilendiğine ikna etmeye çalışırken aynı zamanda devasa bir engelle karşı karşıyadır. Genellikle hepimizin yaptığı şey aynıdır, insanların davranışlarını kişilikleri açısından açıklamaya çalışırız. Bu engel başka insanların davranışlarını ve bizim davranışlarımızı bütünüyle ayırıcı kişilik özellikleri çerçevesinde tanımlama ve bu şekilde sosyal etkinin gücünü göz ardı etme eğilimindedir ve bu durum temel yükleme hatası olarak algılanır.
SOSYAL ETKİNİN GÜCÜNÜ HAFİFE ALMAK
Sosyal etkinin gücünü hafife aldığımız zaman yanıltıcı bir güvenlik duygusu da beraberinde gelir. Örneğin bir cinayet olayında bu suçun itici ve tuhaflığını açıklarken kurbanlara kusurlu insanlar deyip geçmek hem kolay hem de şaşırtıcı bir şekilde rahatlatıcıdır. Böylece aynı şeylerin bizim başımıza gelmeyeceği hissine kapılırız. Oysa tam tersine, bu şekilde sosyal psikolojik süreçlerin daha az farkında olmamız, olası başımıza gelebilecek zararlı etkilere karşı daha savunmasız kalmamıza neden olacaktır. Dahası durumun gücünü tam olarak kavrayamayacağımız için karmaşık durumları aşırı basitleştirme eğilimi sergileriz, bu da insan davranışlarının büyük bir bölümünün nedenlerine yönelik anlayışımızı zayıflatır.
Gündelik hayattan bir örnek verecek olursak, iki kişi bir oyun oynuyor ve her ikisi de birer strateji belirlemek zorunda. Birinci oyuncunun stratejisi rekabete dayanırken, kendisi en fazla parayı kazanırken karşısındakinin ise olabildiğince kaybetmesine yönelik bir oyun sergiliyor. Diğer strateji ise iş birliği yapıyorlar ve oyuncu kendisi bir miktar para kazanırken karşısındaki arkadaşının da kazanmasını sağlıyor. Siz hangi yöntemi seçerdiniz?
Çoğu insan bu soruya yanıt vermenin kolay olduğunu düşünür. Ancak bu soruya cevap vermeden önce, kişiliğinizi düşünür ve öyle yanıt veririz. Öngörülerimizde genellikle sosyal durumun doğasına pek yer vermeyiz. Bu öngörülerin ne kadar doğru olduğunu bilemeyiz. Sosyal durumu da göz önüne almamız gerekebilir.
Sosyal ve çevresel durumların hemen herkesi ne denli etkileyebileceğini unutmamalıyız. İşte bahsettiğimiz bu konu sosyal psikolojinin çalışma alanıdır.
