Nedensel İlişki Nedir?
Nedensel ilişkiyi tam olarak açıklamak gerekirse, nedensellik ilkesi olarak da bilinen bir olay ile ilgili olgukların birbirlerine bir şekilde bağlanması, bir diğer deyişle her olayın bir nedeninin bulunması gerektiğini savunan aynı zamanda farklı sonuçların farklı nedenlerden kaynaklandığını savunan bilimsel görüştür.
Deneysel Yöntem İle Nedensel İlişki
Deneysel yöntem nedensel ilişkileri belirlemenin tek yoludur. Bu yöntemi açıklamak gerekirse araştırmacı, olayı sistematik olarak kontrol eder ve insanların şu ya da bu nedenlere karşı yaşamasına yardımcı olur. Deneyi düzenleyenin nedensel çıkarımlar yapmasına olanak verdiği için, deneysel yöntem sosyal psikolojik araştırmalarda en çok tercih edilen yöntemdir.
Deneysel yöntemde değişmeyen en önemli şey araştırmacının doğrudan olaya müdahale etmesidir. Araştırmacı durumun sadece tek bir yönünü dikkatli bir şekilde değiştirerek incelenen davranışın bir nedeni olup olmadığını görür. Bu dışarıdan bakıldığında çok kolay sanılan bir yöntemdir. Ancak aslında o kadarda kolay değildir. Örneğin psikologlar Latane ve Darley’in grup büyüklüğünün etkileri ile ilgili hipotezlerini test etmeleri için çok güçlü pratik ve etik zorluklardan geçmeleri gerekmiştir. Ve gelip geçenin tanık olabileceği kurma bir cinayet hazırlamışlardır. Bir koşulda cinayeti yalnızca birkaç kişi görecek, diğer koşulda ise çok daha fazla sayıda kişi görebilecek şekilde düzenlemişlerdir.
Mantıksal olarak baktığımız zaman elbette ki hiçbir bilim adamı her şeyden habersiz insanların tanık olacağı bir cinayet sahnelemeyi düşünmez. Ayrıca böyle bir durumun yeteri kadar gerçekçi bir şekilde işlenmesi de önemli bir sorundur.
Latane ve Darley’in deneyine bir göz atalım. Bu deneyde bir gözlemci olduğumuzu düşünelim. Size belirtilen zamanda deneyin yapılacağı yere geliyorsunuz ve kendinize açılan birkaç kapının olduğunu görüyorsunuz. Deney görevlisi sizi karşılıyor ve bir odaya götürüyor. Diğer odalarda da farklı insanların sizinle birlikte deneye katılacaklarını söylüyor. Size bir mikrofonlu kulaklık verdikten sonra odadan çıkıyor. Herkesin sorunlarını rahatça açıklayabileceklerini ve herkesin kimliklerinin gizli tutulacağı açıklanıyor. Bunun yanı sıra deneyci konuşmaları dinlemeyeceğini ve rahatça konuşabileceklerini söylüyor. Konuşmasını bitirmeden önce herkesten iki dakika boyunca dertlerinden bahsetmelerini istiyor.
Konuşmaya ilk odadaki denek başlıyor. Bir süre bekledikten sonra bir iki kelime kurup bir anda astım kriz geçiriyor. Böyle bir durumda ne yapardınız? Siz de deneye katılan diğer bireyler gibi iseniz, odada kalır ve diğer insanın kriz geçirmesini beklersiniz ve bu konuda hiç bir şey yapmazsınız. Latane ve Darley kurbanın nöbeti sona ermeden önce kurbanı ya da deney görevlisin bulmak için odasından çıkanların sayısını tutturmuşlardır. Katılımcıların sadece % 31 i bir yardım arayışına girişirken, geriye kalan % 69’unun tamamının odalarında kaldığını ve hiçbir şey yapmadıkları görülmüştür.
