Geniş Aile : Bünyesinde ikiden çok kuşağı barındıran “çocuk, anne, baba, dede, hala, dayı …” aile tipidir.
Çekirdek Aile: Anne, baba ve çocuk(lar)’dan oluşan aile tipidir.
Bu tanımlamaları yaptıktan sonra, sanayii devrimi öncesine gittiğimizde çok yüksek oranda geniş aile tipi niteliğinde ailelere rastlamaktayız. Bu tip ailelerde otorite, aile bireyleri arasında kültürel farklarda dikkate alınarak genelde en bilge ve en yaşlı olanın elindedir.
Geniş Aile; aile üyelerine mevcut durumları itibariyle maddi ve manevi desteğini sağlar. Gelenekleri, ailenin bağlı bulunduğu toplumsal kültürün etkisiyle şekillenmiştir. Hal böyle olunca aileye yeni katılan bir bebek, toplumsallaşma sürecinde, bağlı bulunduğu ailenin tüm fertlerinin etkisiyle şekillenir. Dolaylı olarak ailenin bir parçası olmak, toplumun kültürel ceza ve ödül sistemine sıkı sıkıya uymayı gerektirir.
Bu aile tipinde kontrol, geleneklere sıkı sıkıya bağlı olmayı gerektirdiği için, riskli hamlelerin önünü de keser. Bu durumun iyi tarafı, bilge bir aile büyüğü tarafından eksi yönde ilerleme kaydetmeye başlayan bireyin, daha aşağıya yönde ilerleme kaydetmemesi için gerekli çabayı gösterir. Kötü tarafı ise, aile bireylerinin göremediği, göremeyeceği farklı bir bakış açısına sahip bireyin, geleneklerinde aksine doğru bir davranış ve yöneliş içine girdiği durumlarda aile bireyleri tarafından yanlış anlaşılabilir, ağır tedbirlere boyun eğmek zorunda bırakılabilir ve gelişimi kötü yönde etkilenebilir.
Bu aile tipi sanayii devrimi ile beraber küçülmeye başlamıştır. Çünkü eskiye nazaran iş çeşitliliği ve imkânları artmıştı. Eskiden toprağa yönelik uygulamalarda bilgelik unsuru toprağı iyi tanımaktan geçiyordu. Ayrıca toprak ailenin en büyüğü tarafından kontrol ediliyordu. Bu durum değişmişti, iş çeşitliliği ve iş sahasının artması bireyleri mesleki ve düşünsel olarak farklılaşmaya, dolayısıyla da ayrışmaya itmişti. Gitgide artarak devam eden bu ayrışma köy-kent bazında kent yönünde ilerlemiş ve kentlerin doğası gereği de çekirdek aileleri oluşturmuştur. Çünkü iş yerine yakınlık, iş farklılığı, farklı çevreler üretmiştir. Eskiden var olan aile bağları, yerini iş arkadaşları, mesleki gruplar ve maddi seviye farkındalığına bırakmıştı. Nedeni de sizlerin de bildiği üzere, insanlar yoğunlaştıkları alanda, ilgili insanlarla yoğun paylaşım içerisinde bulunabilirler.
Bu küçülme, Geniş ailenin yerini bir süre sonra sadece anne, baba ve çocuktan oluşan çekirdek aileye bırakmıştır. Tabii günümüzde halen az da olsa geniş aileler bulunmaktadır.
Bir süre sonra küçülmeye başlayan aileler daha rahat karar alabilir, hataları daha kolay yapabilir veya daha rahat yukarıya – aşağıya yönde kendi kararlarına göre ilerleyebilir hale gelmişti. Lakin unutmamak gerekir ki, aile bireyleri artık kontrol altında bulunmadığı için anne ve baba düzeyinde daha hataya açık durumdadır. Sonraki nesillerde toplumsallaşma döneminde eğitici bir kurumun yönlendirmesine girene kadar birey, anne – babanın doğru ve yanlışlarına göre şekillenecektir. Daha da önemlisi eskiden kötü bir yönde ilerleyen aile bireyi anne ve baba düzeyinde olsaydı bile bir denge unsuru olan geniş aile fertleri tarafından bilgilendirilir ve gerekli tedbirler uygulanırdı. Burada anne ve babanın aile içerisindeki yanlış tutumları çocuğun toplumsallaşma sürecinde yanlış bir yönde ilerlemesine zemin hazırlayabilir.
Geniş aile modelinde dış etmenlerden gelecek olan tehlikeye karşı sıkı sıkıya korunan birey, ayrıca bu korumadan yoksunlaşacaktır. Burada devletler üstü olarak olaya baktığımızda devletlerin geniş ailedeki koruma görevini üstlendiğini ve yönelmelerde popüler kültürün aile içinde de aktif rol oynadığını görürüz.
Bağlar, üretilen malların tüketimi yönünde oluşmaya başlamıştı. Popüler kültür etkisindeki birey, toplum içerisinde kendi için önceden tasarlanmış bir etki grubuna yönlenebilirdi. Böylece aidiyet duygusunu bastırabilecekti. İstenende 20. Yüzyılda budur. Herkesin bir ilgi alanı olması, işten arta kalan zamanda bu yönde deşarj olması beklenmektedir. Aksi takdirde birey istenmeyen yönlerde suç unsuru halini alabilirdi.
Görüldüğü gibi, her devrin gereklilikleri bireyi ve etrafında en küçük yapı taşı olan aileyi ve ailenin etrafındaki çevreyi değiştirmektedir.
Saygılarımla.
Ali SARI
